Reparatieverslag Schaaper 3-Lamps Radio-ontvanger W6 1934

Inleiding:

Op de afgelopen (14 febr. 2015) gezellige en goed georganiseerde radiobeurs 'Techno Nostalgica' vond ik bij toeval een 3-lamps Schaaper wisselstroom rechtuit-ontvanger, plm. 1932. Deze was op een bodemplank gebouwd. Direct op de bodemplank bevindt zich een aluminium plaat. En bij het zien van grote koperen bussen en de naam Schaaper gaat het hart sneller kloppen.

Het toestel heeft 2 golflengten n.l. Kort en Lang. op de schaal resp. tussen 500-1400 kHz en 150-350 kHz De 2 koperen Schaaper spoelen zijn aan de achterkant mechanisch gekoppeld om de golflengte te schakelen.

De afstemcondensator, de koperen F6 Antennespoel, de koperen F6 detectorspoel, de voedingstrafo (grijs geschilderd) blijken origineel te zijn. De 2 F-spoelen zijn 6 cm in diameter en 13,6 cm hoog. Het Schaaper Toonfilter en Condensatorblok ontbreken. De afstemschaal is een slechte kopie.

Op de bodemplank (23 x 46 cm) bevindt zich een aluminium plaat (1 mm) waarop alle aard- en min- aansluitingen zijn aangebracht.

In plaats van het Schaaper Toonfilter is een h.f.-spoel met zelfgemaakt koperen omhulsel in serie naar de anode van de detectorlamp gemonteerd. Verder bevindt zich om de detectorlamp een zelfgemaakte koperen omhulsel.

Verder heeft de radioamateur de bedrading en de soldeerverbindingen op zijn manier uitgevoerd. De bedrading loopt kriskras door elkaar. I.v.m. capacitaire werking moeten de verbindingen zo kort mogelijk zijn. Tevens zijn er moderne weerstanden en condensatoren gebruikt.

De volgende radiolampen bevinden zich in het toestel: h.f.-lamp Tungsram HP4101, detectorlamp Tungsram AS4120, l.f.eindlamp Philips E443H en de gelijkrichtlamp 80.

Een mooi en uitdagend object om weer op te knappen en zo origineel mogelijk te maken.

Het bedrijf Erik Schaaper:

Erik Schaaper had vanaf begin jaren dertig in de vorige eeuw een radiofabriek aan de Geuzenweg 22A te Hilversum. In deze fabriek werden hoogwaardige radio-onderdelen gefabriceerd bestemd voor de ‘zelfbouw’. Tevens was hij uitgever van boekjes, schema’s, bouwtekeningen voor zelfbouw.

Iedereen die wat handig was kon met zijn fraaie duidelijke bouwtekeningen een toestel bouwen of zijn bestaande toestel verbeteren. Het betraden is eenvoudig. Men behoeft slechts alle rode verbindingen volgens het bouwschema aan te brengen. Het elektrisch schema is bestemd voor de radiotechnicus.

Erik Schaaper prees zijn hoogwaardige spoelen, afstemcondensatoren etc. en gebruikte in zijn schema’s geen terugkoppeling. Dus men had geen last meer van de ‘Maartse geluiden’ of ook wel de ‘Mexicaanse Hond’ genoemd.

Verder wijst Erik Schaaper in zijn boekje ‘Eénknops Unit met zenderschaal’ op de volgende voordelen:

Meer geluid en meer stations.

Een zéér gave en zuivere ontvangst.

Hoogst eenvoudige bediening (afstemming met één knop).

4. Maximum selectiviteit en geen gilgeluiden meer.

Voor het oog een fonkelnieuw toestel.

Mooie woorden en ik ben dus benieuwd wat het resultaat is na de restauratie van dit toestel.

De restauratie m.b.v. bijgevoegde bouwtekening en schema:

Uitstekend aluminium plaat buiten de bodemplank weg gevijld.

Alle weerstanden, condensatoren en bedrading verwijderd.

De 4 buisvoeten en de F-spoelen opnieuw volgens de bouwtekening gepositioneerd. Onder de buisvoeten ronde hardkartonnen isolatiestukken aangebracht. Verbindingen kunnen nu geen contact maken met de aluminium plaat.

Gloeidraadverbindingen naar de lampvoeten aangebracht via de onderkant van de bodemplank.

Golflengte contacten in de spoelbussen gereviseerd. De bediening van de golflengteschakelaar verbeterd m.bv. een bladveer en een verticaal correctiestuk.

Ontbrekend Toonfilter gemonteerd. In dit filter heb ik de defecte weerstand 30K en de koppelcondensator 50.000 cm vervangen. Tevens de behuizing zo goed mogelijk gereviseerd.

Van 2 oude vierkante elco’s de inhoud verwijderd en in beide elco’s 3 nieuwe elco’s aangebracht. (2 x 4,7 uF en 4 x 2,2 uF)

Oud type condensatoren (Alter) en oud type weerstanden aangebracht. Helaas heb ik geen ‘spaghetti’ weerstanden in voorraad, dus hiervoor bruine weerstanden aangebracht.

Het geheel opnieuw bedraad waar de + leidingen in rood draad zijn uitgevoerd om het overzichtelijk te houden.

De volgende radiolampen heb ik gebruikt: H.F.-lamp Tungsram HP4101 , Detector-Lamp Tungsram AS4120, Eindlamp Philips C443N en dubbelfase gelijkrichtlamp Philips 1823.

De eindlamp C443N heeft een negatieve roosterspanning nodig van -12 Volt. R11 is afhankelijk van de toegepaste eindlamp. M.b.v. een pot.meter van 1 kOhm heb ik deze zodanig geregeld dat er -12Volt op het rooster stond. De waard gemeten en deze was plm. 300 Ohm. Vervolgens de pot.meter vervangen door een vaste weerstand van 330 Ohm.

Als volumeregelaar heb ik genomen 50 kOhm gecombineerd met aan-uit schakelaar. Om een goed geluidsregeling te krijgen heb ik in serie met de volumeregelaar een weerstand van 270 Ohm gemonteerd.

De afregeling, het z.g. ‘Trimmen’

De schaal kan men mechanisch bewegen door 2 boutjes los te draaien. Men stelt de schaal zodanig in dat de wijzer in zijn meest linkse stand en in zijn meeste rechtse stand uitkomt op de 2 streepjes aan de onderkant van de schaal

Vervolgens wordt op een station beneden Hilversum (in de buurt van 250 m golflengte circa 1200 kHz, dus b.v. Londen National) ingesteld. De wijzer moet precies op het vierkantje komen te staan, de 2 trimmer boven in de condensator stelt men met in met een schroevendraaier zodanig dat het station zo sterk mogelijk doorkomt. Vervolgens de volumeregelaar zodanig draaien dat het geluid heel zacht is geworden. En vervolgens wordt de triminstelling gecorrigeerd.

Het is mogelijk dat London National precies is afgestemd maar Weenen op 506,8 m juist naast het vierkantje van Weenen valt. De gehele afstemschaal moet nu 2mm naar links of rechts verschoven worden en daarna moet de trimming op 261 m herhaalt worden.

Men let er op dat beide trimmers nooit geheel in of uit staan waardoor correctie moeilijk is.

De trimming heb ik uitgevoerd met de huidige sterke zenders en helaas staan de Nederlandse zenders (plm. 300 en 400 m) in de het golfbereik Kort (Midden Golf) te ver naar links (1,5 cm) hetgeen niet te corrigeren is. Nog niet kunnen bepalen waarin dit ligt. Vermoedelijk veroudering van de duo-afstemcondensator en van de F6 spoelen. Hier zou ik graag een antwoord op hebben!

Verder zijn bovengenoemd Nederlandse zenders voldoende sterk en duidelijk te beluisteren.

Opmerkingen:

Dankzij hulp van diverse leden op het Nederlands Radioforum ben ik in het bezit gekomen van aanvullende documentaties, een originele afstemschaal en een Schaaper Toonfilter. Hartelijk dank hiervoor.

Voor het verbeteren van de ontvangst heb ik in serie met de antenne-ingang een condensator Ca van 200 cm gemonteerd.

Vroeger werd de capaciteit van condensatoren weergegeven in cm. Later in Farad. 1 pF = 0,9 cm, 1 cm = 1,11 pF

Plm. 1930 sprak met van Korte en Lang wat golflengte betreft. Later kwam er een andere opdeling in golfbereiken n.l. Korte, Lange en Midden Golf.

Het bouwschema heeft ook een pick-up ingang. Deze heb ik niet aangebracht.

Ook kan men de volgende Philips radiolampen gebruiken: h.f-lamp E452T, detector-lamp E452T, eindlamp E443H en gelijkrichtlamp 1823.

Lectuur:

Het Schaaper boekje ‘Eénknops/unit met zenderschaal´

Het Schaaper boekje ´Erik Schaaper Ombouw´

© W.H.G Stuiver, april 2015