Philips Radio ter ere van ‘de Engel van Litouwen’

Een terugblik naar de 2e Wereldoorlog

Op 1 september 1939 vallen de Duitsers vanuit het westen Polen binnen.

Op 2 september 1939 vluchten Arlette’s grootvader Abraham Liwer en grootmoeder Chawa Liwer en tante Jadzia vanuit hun woonplaats Będzin in Polen naar Warschau en Lwów. Van daar gaat haar grootvader naar Kaunas in Litouwen, en haar grootmoeder en tante worden door de Sovjets verbannen naar een werkkamp in Siberie. Haar vader, Jacques, vlucht vanuit Luik waar hij studeert, naar London waar hij dienst neemt in De Gaulle’s Free French Forces.

De nu 69-jarige Arlette Liwer-Stuip in Den Haag heeft haar bestaan te danken aan Jan Zwartendijk, ‘de Engel van Litouwen’, die met ‘fake visa’ naar Curaçao het leven redde van 2345 Joodse vluchtelingen.

Jan Zwartendijk (1896-1976) was in 1940 directeur van Philips in Litouwen (Lithuania) en zijn vestiging was in de hoofdstad Kaunas. Nu is de hoofdstad Vilnius.

Elf dagen heeft Jan Zwartendijk onafgebroken met weinig nachtrust gewerkt aan ‘fake visa’ voor Joodse vluchtelingen. Hij had daarbij medewerking van de Japanse consul Chiune Sugihara (1900-1986) in Kaunas.

De grootvader van Arlette was éen van de gelukkigen die met ‘fake visa’ met de trein vanuit Kaunas via Moskou , Vladivostok bereikte. Vandaar kreeg hij zijn vrouw en dochter bevrijd uit Siberie, de enige twee joden terwijl de Sovjet Unie en Nazi Duitsland nog een pact hadden. Gezamenlljk vertrokken ze per schip via Japan wat naar Amerika.

Begin september 2021 werd ik opgebeld door een vriendelijk Engels sprekende dame, Arlette Liwer-Stuip, met het bijzondere verhaal over haar grootouders en dat er in Kaunas in het voormalige consulaat van de Japanse consul Chiune Sugihara, wat nu een museum is, een kamer wordt ingericht ter nagedachtenis en ter ere van de Nederlandse held ‘de Engel van Litouwen’ Jan Zwartendijk.

Arlette vroeg voor sfeer in de ‘Jan Zwartendijk Kamer’ in het museum een Philips Radio van plm. 1938-’39. Hiervoor had ik een mooie stijlvolle gerestaureerde Philips Radio 471A. Deze werd na het toezenden van foto’s goed bevonden en overgenomen door het museum in Kaunas.

Het ophalen werd verzorgd door de in Litouwen wonende hoogleraar wiskunde Jan Kuper die toevallig op familiebezoek was in Nederland.

Hij vertelde Arlette dat hij heel erg onder de indruk van mijn radioverzameling en de geschiedenis van de oude radio.

Ik heb hem gedemonstreerd hoe belangrijk destijds een goede antenne en aarde was voor goede radio-ontvangst. Hij was van plan thuis een goede antenne en aarde aan te leggen.

Hij vertelde dat hij tijdens het verbouwen van zijn huis een ‘wichelroede’ had gevonden.
Toevallig ben ik op een cursus wichelroede lopen geweest en had als opdracht in de cursus een plattegrond moeten maken van de natuurlijk aanwezige elektrische/magnetische velden van onze woning.
De Leylijnen, het Hartmann Net en het Curry Net zijn op deze plattegrond uitgezet.
Met enthousiasme heb ik hem geleerd de wichelroede te hanteren, het verstand op nul te zetten en de wichelroede doet z’n werk.
Jan was van plan zijn woning in de natuur vlak bij de grens van Wit-Rusland alle magnetische/elektrische lijnen met de wichelroede in beeld te brengen.

A = Inschuifbare Reiswichelroede

B = Vorkwichelroede

C = Zelf gemaakte Wichelroede

Ook ontstond de discussie wat voor invloed is van de vele radiostralingen waar we nu aan blootgesteld zijn en wat voor invloed dit heeft op onze gezondheid.

Het lijvige in het Engels geschreven boek ‘The Invisible Rainbow’ van Arthur Firstenberg geeft het bewijs dat met alle uitvindingen door de mens gecreëerde elektrische en magnetische velden wel degelijk invloed hebben op onze gezondheid.

Opmerkingen:

• In Litouwen hebben de Duitsers samen met de Litouwers plm. 250.000 Joodse mensen omgebracht, hetzij in Litouwen, of afgevoerd naar de concentratiekampen. De grootvader van Arlette was deel van de 1% die het overleefd hebben.
• Curaçao was een ‘valse bestemming’, de uiteindelijke bestemming was Amerika.
• Jan Zwartendijk was hoofd van Philips in Kaunas, Lithuania, en de dag voor de Sovjets Litouwen op 15 juni 1940 binnenvielen accepteerde hij de rol van honorair consul. Hij verving de consul die Volksduitser was.
• De Japanse consul Chiune Sugihara in Litouwen zorgde voor doorvoer-visa via Japan.
• Op Internet is veel info over Jan Zwartendijk te vinden.

De moraal:

• Arlette heeft een goede daad verricht door zorg te dragen voor een fraaie oude Philips Radio die als sfeer-object tentoongesteld wordt in de kamer van Jan Zwartendijk, ‘de Engel van Litouwen’, in het museum in Kaunas, Litouwen
• Achter elke ‘Oude Radio’ zit vaak een interessant verhaal.

Met dank aan:

* Het historisch familie-archief van Arlette Liwer-Stuip.
* Ontmoeting met Jan Kuper
* Archief ‘Radio-Wereld’ Havelte
* Info Wikipedia

© W.H.G. Stuiver, Havele, maart 2022